Adet sancısı  nedir?

Mensturasyon yani adet dönemi sırasında duyulan ağrıdır, tıbbi adı ‘dismenore’ dir. Genellikle ağrı kanamadan önce yada kanamayla birlikte başlar , aralıklıdır ve 1-3 gün içerisinde yavaş yavaş azalır.
Çok yaygın bir kadın problemidir.Kadınların yaklaşık % 50’si adet döneminde az yada çok ağrı duyduğunu ve bunların yaklaşık % 25’i bu dönemde yaşam kalitelerinin olumsuz etkilendiğini, çalışanlar iş performansının etkilendiğini , öğrenciler okul başarısının düştüğünü ifade ederler.
Kramplara mide bulantısı,ishal,baş dönmesi,tansiyon düşüklüğü,çarpıntı,bel, sırt ağrısı,yorgunluk,grip benzeri hisler eşlik edebilir. Özellikle migreni olan hastalarda  baş ağrısında artış olabilir. Ayrıca iş ve sosyal hayatı olumsuz etkileyebilecek sinirlilik, uykusuzluk ,konsantrasyon kaybı olabilir.

Adet sancısı neden olur?

Adet döneminde rahim, içerisindeki kanamanın kontrollü atılması için kasılır. Adet dönemi sırasında rahimde üretilen ‘prostoglandin’ adı verilen kimyasallar bu rahim kasılmalarına yol açar. Rahim kasılmasına bağlı rahime giden kan akımı ve dolayısıyla oksijen azalır, buna bağlı ağrı hissedilir.
Bu fizyolojik süreç her kadında yaşanır, fakat bazı kadınlarda ağrı hissedilecek düzeydedir.

Ne zaman jinekolojik değerlendirme gerekir?

Her ne kadar adet sancısı fizyolojik bir olayın yani yumurtlamanın bir sonucu da olsa ‘sekonder dismenore’ dediğimiz ağrıya yol açan patolojilerin olduğu durumların tespiti gereklidir bu nedenle adetleri sancılı geçen her kadına jinekolojik muayene şarttır. Jinekolojik muayene ve ultrason yapılarak rahim ve yumurtalıklar değerlendirilir, ağrıya yol açabilecek sebeplerin varlığı araştırılır.
En sık iki sebep endometriozis ve endometriomadır.
Endometrioma dediğimiz çikolata kisti olarak bilinen yumurtalık kistleri ağrıya yol açabilir. Bu kistler tespit edilirse ameliyat yada medikal yollarla tedavi edilebilir.
Endometriozis rahim iç tabakasının normal dışı yerde bulunup her adette hormonlara cevap vererek kanaması ve etrafında irritasyon oluşturması demektir. Bunlar dışında ‘myomlar, enfeksiyonlar ve spiral kullanımı, adenomyozis ve  tümörler de adet sancısına sebep olabilir.

Tedavide ne yapılır?

Dismenore tedavisinde ağrı kesiciler ilk seçenektir, ağrı kesici almak yanlış değildir. Ağrı kesici kanama yada şikayetler başlar başlamaz alınır ve 2-3 gün düzenli devam edilirse son derece etkilidir. Genellikle ‘Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar’ dediğimiz grup ağrı kesiciler adet sancısına neden olan prostoglandinlerin yapımını azalttığı için tercih edilir. Bu ilaçların kanamayı kestiği ve bu nedenle kirli kanı atamadıkları gibi yanlış bir inanış kadınların bu ilaçları düzenli almasına engel olmaktadır. Bu ilaçların bazılarının adet kanamasını azalttıkları doğrudur fakat atılan kan kirli kan değildir ve kanamanın azalması yada kesilmesin hiçbir sakıncası yoktur. Adet sancısının da hoş olmayan bir durum olduğunu, iş yada sosyal hayata olan olumsuz etkilerini düşünerek ağrı kesici almaktan çekinmemek daha doğru olacaktır.
İkinci basamak doğum kontrol haplarıdır. Doğum kontrol haplarının gebelikten korunma dışında da faydaları vardır. Düzenli kullanıldığında adet sancısı tedavisinde çok başarılı bir yöntemdir.
Doğum kontrol hapları ile başarı sağlanmamışsa endometrioma, endometriozis yada adenomyozis olduğu düşünülerek laparoskopi dediğimiz ameliyat yapılabilir. Bu ameliyatta kamerayla karının içi gözle görülür, ultrasonda tespit edilemeyecek endometriozis odakları varsa tedavi edilebilir.
GnRH anolog dediğimiz kısa dönem için yapay menopoza sokan ilaçlar ve hormonlu spiral daha az tercih edilen diğer tedavi seçenekleridir.

Ağrıyı gidermek için ilaç dışı öneriler?

Sıcak uygulama:

Alt karına koyulan sıcak su torbaları , sıcak uygulama rahimin kan dolaşımının hızlanmasına yol açarak ağrıyı azaltmadılar. Yaklaşık 40 derece ısı önerilir, ihtiyaç duyulan sıklıkta Ilık duş almak, ayaklarını sıcak su içinde bekletmek de faydalı olacaktır.

Beslenme önerileri:

Henüz yeterli bilimsel çalışma olmamakla birlikte bazı vitamin ve bitkisel tedavilerin yararı iddia edilmiştir.
B ve E vitaminleri ve magnezyum içeren ilaçlar önerilebilir.
Bitkisel çayların kaslar üzerindeki gevşetici etkisi rahatlatıcı olabilir, alınmasında sakınca yoktur. Papatya çayı ve rezene çayının yararlı olduğunu gösteren sınırlı çalışmalar vardır.
Kahve, çikolata,kola, çay gibi kafein içeren gıda ve alkol alımını azaltmak yararlı olur.

Egzersiz ve relaksasyon teknikleri:

Egzersiz kan dolaşımını hızlandırır rahime giden kan akımını arttırır ve oksijenizasyon sağlanmasıyla ağrılar azalır.
Yoga, plates gibi gevşetici sporların ve akupunkturun yararı gösterilmiştir.