Sezaryen Hakkında Merak Ettikleriniz
Sezaryen ile doğum nedir?
Annenin karnından yapılan yatay bir kesi ile tüm karın katları ardından rahimin kesilmesi yoluyla bebeğin doğurtulmasıdır.Sezaryen ile doğumun anne ve bebek sağlığı için daha üstün olduğu düşüncesi doğru değildir.
Vajinal doğum sürecinin uzun olup getirebileceği risklerden endişe edilmesi ve sezaryende bebeğin güvenle çıkarılabileceği düşünülse de anne ve bebek için vajinal doğumun artıları daha fazladır.
Bu nedenle tercih edilmesi gereken doğum şeklinin vajinal doğum olması; sezaryanın vajinal doğumun yapılmasının mümkün olmadığı yada bebek ve anne için riskler taşıdığı durumlarda tercih edilmesi gerekir.
Sezaryen, gerekli durumlarda hayat kurtaran bir operasyondur.
Dünya sağlık örgütüne göre 100 doğumdan 15 inde sezaryene gereklilik vardır yani ideal sezaryen oranı %15 olmalıdır.
Ülkemizde bu oran %40 ın üzerinde olup, artmış sezaryen oranının düşürülmesine çalışılmaktadır.
Sezaryende uygulanan anestezi şekilleri nelerdir?
Genel anestezi;
Anestezik ilaçlar ve gazlar verilerek annenin tamamen uyutulduğu , bilincinin kapalı olduğu, solunumunun makineyle sağlandığı anestezidir.Bebek çıkarılana kadar bu ilaçlara ve gazlara maruz kalır , annenin tüm organlarına anestezi ilaçları geçmiş olur. Bu nedenle tüm hazırlıklar tamamlandıktan sonra anestezi vermek bebek için daha güvenli olur.
Nadir de olsa annenin mide içeriğinin akciğerlere geçmesi, solunum yollarında kas spazmları gibi hayatı riskleri olabilmektedir.
Anne operasyonun başından sonuna kadar uyuduğu için doğumla ilgili hiçbir şey duymaz, bebeğin ilk dakikalarına tanıklık edemez, bebekle ilk teması sağlanamaz, bebeğini ancak tamamen uyandığında kucağına alabilir.
Bu nedenlerle ilk tercih değildir, acil durumlarda ve diğer yöntemlere engel durumlar olduğunda uygulanır.
Bölgesel anestezi;
Vücudun sadece alt yarısı hissizleştirildiği için annenin tamamıyla uyanık olduğu anestezidir. Belli bir bölgeyi ilgilendiren sinir veya sinirlerin çevresine lokal anestezi uygulanır.Anne anestezi süresince bacaklarını hissetmez, hareket ettiremez, dokunmaları duysa da acı duymaz.
Sezaryende kullanılan 3 çeşit bölgesel anestezi vardır. Bunlar spinal anestezi, epidural anestezi ve kombine anestezi dır.
Spinal anestezi ;
Belden omurgaların arasından yapılan ince bir iğne ile omuriliğin içinde bulunduğu boşluğun belli bir bölgesine ilaç verilip vücudun belden aşağısının hissizleşmesi sağlanır.Etkisi kısa sürede başlar. Bu epidural anesteziye üstünlüğüdür.
Dezavantajı ise başağrısına sebep olmasıdır.
Epidural anestezi ;
Belden yapılan bir iğne ile omuriliğin üzerindeki aralığa (epidural aralık) ilaç verilmesiyle vücudun belden aşağısının uyuşturulmasıdır.Spinal anestezi den farklı olarak bu aralığa yerleştirilen ince bir plastik katater ile yavaş yavaş kademeli olarak ağrı kesici verilir. Böylece daha kontrollü bir anestezi sağlanır.
Etki, spinal anesteziye göre daha geç başlar ,tam hissizlik 20-30 dakikayı bulabilir.
Baş ağrısı daha nadir görülür.
Epidural aralığa yerleştirilen kataterden ameliyattan sonra da ağrı kesici verilmeye devam edilebilir. Böylece ameliyat sonrası ağrı kesici ihtiyacı azalır ve ilk gün daha rahat geçer
Bunlar spinal anesteziye üstün yönleridir.
Kombine anestezi;
Spinal ve epidural anestezinin birlikte yapılmasıdır.Böylece spinal anestezi sayesinde operasyona hızla başlamak ve epidural anestezi sayesinde ameliyat sonrası ağrı kesici uygulamak mümkün olur.
Bölgesel anestezinin avantaj ve dezavantajları;
Anne ve bebek anestezi gazlarına maruz kalmamış olur. Anne, bebeğin çıkış anına tanıklık eder, ilk ağlamasını duyar ve bebeğini kucağına alabilir. Bu sırada yanında ise eşiyle, doktoruyla ve ameliyat ekibiyle sohbet edebilir. Bebek ve anne için güvenlidir. Riskleri genel anesteziden daha azdır.En sık görülen yan etkiler , tansiyon düşüklüğü, bulantı, kusma, titreme olabilir, anestezi yetersiz olabilir yada anestezi seviyesi yükselebilir.
Özellikle spinal anestezide operasyondan sonra 72 saat içinde başağrısı gelişebilir. Bu durum geçicidir. Bol su tüketimi, kafein içeren ilaçlar yada kahve içmek ve hareketsiz, yastıksız düz pozisyonda yatmak faydalı olur.
Epidural anestezide baş ağrısı çok sık beklenmez.
Spinal ve epidural anestezi bel ağrısı ve bel fıtığı yapmaz.
Bölgesel anestezi kimlere yapılamaz;
Kan sulandırıcı ilaç kullanan yada kan testlerinde kan pıhtılaşma problemi tespit edilenlereİğnenin yapılacağı yerde açık yara yada enfeksiyon olanlara
Kordon sarkması , plasenta dekolmanı gibi çok acil ameliyata başlanması gereken durumlarda etki süresi beklenemeyecekse
Omurgalar arasında uygun aralık bulunamıyorsa (obezite,ödem, yapısal farklılık nedeniyle bazen uygun giriş yeri bulunmayabilir)
Bölgesel anestezi uygulanamayabilir.
Sezaryanla doğum sırasında ameliyathanede anneyi neler bekliyor?
Bölgesel anestezi yapılacak ise öncelikle anestezi uygulanır, sonra sonda takılır ameliyat sahasının antiseptik sıvılarla silinip, steril örtülerde kapatılmasının ardından operasyon başlar.Genel anestezi yapılacak ise annenin sondası takılıp ameliyat sahasının antiseptik sıvılarla silinip, steril örtülerde kapatılmasının ardından anestezi yapılır yani anne hazırlıklar tamamlandıktan sonra uyutulur.
Sezaryen ameliyatı öncesinde sonda takmayı tercih ederiz çünkü operasyon sırasında dolu olan idrar torbası hasarlanabilir. Ameliyat sonrasında da anne hemen ayağa kalkıp tuvalete gidemeyeceği için ve idrar çıkış miktarının takibi için birkaç saat sondayla kalması gerekir.
Operasyon, hastanın hissedip hissetmediğinin test edilmesinden sonra başlar.
Anestezi ekibi ile cerrahi ekip arasındaki bir bariyer iki sahayı birbirinden ayırır.
Bu nedenle spinal yada epidural anestezi yapıldığnda annenin ameliyat alanını görebileceği yada uyuşmadan ameliyata başlanabileceği endişesi yersizdir.
Bebek çıkıp kordonu kesildiği zaman ağlamaya başlar. Anne de genel anestezi altında değilse bu anı yaşar.
Bebeğin ilk bakımları yapılır, çocuk doktoru ilk muayenesini yapar.
Annenin ameliyatı sürerken bebeğin annesinin yanına verilmesi ve ilk teması sağlanabilir.
Operasyon ortalama 30-60 dakika sürer.
Bebek anne yanına ne zaman verilir?
Sezaryende anne genel anestezi almışsa yani uyutulmuşsa uyandırılma süreci ameliyathaneden çıkış süresini geciktirebilir. Bebeğini emzirmek içinse tamamen kendine gelmesini beklemek gerekecektir.Spinal yada epidural anestezi ile sezaryende anne ile bebek arasında ilk temas sağlanabilir ama operasyon devam ettiği için bebeğini ameliyat sırasında emzirmesi yada birlikte ameliyathaneden çıkmaları zor olacaktır. Genellikle bebek önceden çıkartılır.
Ameliyattan sonra ilk gün anneyi bekleyenler?
İlk saatler anestezinin etkisiyle daha rahat geçerken, anestezi etkisi geçtikçe ağrılar başlar. Bu aşamada ağrı kesiciler yapılır. Epidural anestezi uygulanmışsa kataterden ağrı kesici verilir.Genellikle 4-8 saat sonra sıvıdan katıya doğru yavaş yavaş gıda alımına izin verilir ve genellikle 6-8 saat sonra idrar sondası çekilip hemşire desteği ile oda içinde yürümeye başlanır.
Genellikle ilk 24 saatte gaz çıkışı beklenir. Gaz çıkışı bağırsakların çalıştığını göstermesi açısından önemlidir çünkü operasyon sırasında bağırsaklarla yakın temas olmuştur.
Taburcu olduktan sonra hangi durumlarda hastaneye başvurmak gerekir?
Dikişlerde aşırı ağrı veya gerginlik hissi , şişlik, akıntı, kızarıklık oluşması,Kanamanın miktarı fazlalaşması (örneğin 2 saatte 1 petden fazla) ,
Akıntının kötü bir kokulu hâl alması,
Ateş yüksekliği,
Karında ağrı ortaya çıkması
Durumlarında hastaneye başvurmak gerekir.
Sezaryen avantajları;
Annenin genital organlarında sarkma, gevşeme olmaz, doğum yolu tamamen korunduğu için ilerde doğuma bağlı vajinal bollaşma, idrar kaçırma gibi sıkıntılar olmaz.
Bebek zor doğuma bağlı travmalara yada yaşanabilecek diğer komplikasyonlara maruz kalmaz, oksijensiz kalması söz konusu olmaz.
Sezaryenin dezavantajları
Bebek doğum kanalından geçmediği ve akciğerlerindeki sıvıyı atamadığı için solunum sorunları daha sık görülür. Vajinal doğuma göre 39.haftada bile 2-2.5 kat fazladır.Anne-bebek ilk teması için annenin ameliyattan çıkışı bekleneceği için, daha geç olacaktır.
Genellikle sütün daha geç gelmesi nedeniyle ilk emzirmede gecikme olur.
Doğum sonrasında ağrı daha çok olur ve ağrı kesici kullanımı gerekir.
Bağırsaklarda gaz sancısı olabilir.
İyileşme vajinal doğuma göre daha uzun sürede olur.
Sezaryen bir ameliyat olup, buna bağlı oluşabilecek komplikasyonlar yaşanabilir.(mesane, bağırsak yaralanmaları, anestezi komplikasyonları, karın içi enfeksiyonlar gibi)
Genellikle sonraki doğumlarda da sezaryen tercih edileceği için tekrarlayan sezaryene bağlı risklere maruz kalmamak için çocuk sayısını sınırlama gereği olur. Sezaryen sayısı arttıkça bazı riskli durumlar daha sık görülür;
-----Plasenta previa ve akreata gibi plasentanın yerleşme anomalileri ( Bu konuda detaylı bilgi için riskli gebelikler konusunda gebelikte kanama başlığını okuyabilirsiniz ) ,
-----Operasyon sırasında bağırsak, idrar torbası ve idrar yolları yaralanmaları,
-----Bağırsak tıkanıklığı,
-----Doğumda kanamaya bağlı rahim alınma gerekliliği riskleri artmaktadır.
Genellikle 3.sezaryenden sonra bu komplikasyonların ve anne ölüm oranlarının arttığı bilinen bir gerçektir. Daha fazla sayıda sezaryen yapılması mümkün olsa da bu hayati risklerin alınmaması için sezaryen sayısının 3 ile sınırlandırılması doğru olacaktır.Sezaryende anne ölüm oranı doğumdan daha yüksektir (100 binde 28).
(Bu konuda detaylı bilgi için sezaryende anormal durumlar konusunu okuyabilirsiniz).